Wajszczukowie więzieni na Zamku Lubelskim
podczas II Wojny Światowej
Informacje zebrane ostatnio z rożnych źródeł archiwalnych pozwoliły na
przygotowanie listy (prawdopodobnie jeszcze niekompletnej) członków
Rodziny Wajszczuków, którzy byli wiezieni w czasie okupacji niemieckiej
na Zamku Lubelskim (1) w związku z ich patriotyczna i podziemna
działalnością (2), przed przesłaniem i uwiezieniem ich w rożnych obozach
koncentracyjnych
(zobacz mapę) lub
obozach pracy przymusowej w Niemczech. Prawdopodobnie wszyscy z nich
przeszli ciężkie przesłuchania i tortury w tymczasowym areszcie w
siedzibie Gestapo w „Domu pod Zegarem” (3) w Lublinie. Niektórzy nie
przeżyli okresu uwiezienia.
|
Gałąź Podlaska
- Władysław
Wajszczuk (1730)
– ur. 22.III.1897,
Domaszewnica, zam. Malcanów. Nie wiadomo,
czy był żonaty? Nie miał potomków. Nie
był powołany do wojska we wrześniu 1939 r.
Po wybuchu wojny wstąpił w szeregi jakiejś
organizacji partyzanckiej.
Prawdopodobnie w wyniku donosu, został
aresztowany przez Gestapo 
Zamek Lubelski,
gdzie zmarł (lub został zamordowany)
07.01.1941 –
zobacz (4)
Pochowany na cmentarzu przy ul. Unickiej w
Lublinie –
zobacz
- Stanisław Wajszczuk (0609)
- ur.
24.XII.1898,
Domaszewnica, zam.
Malcanów.
Prawdopodobnie nie
brał udziału w
kampanii
wrześniowej.
Jesienią 1939 r.
zaangażował się w
“działalność
organizacji
podziemnej i w
organizowaniu
partyzantki”. W
następstwie zdrady
został aresztowany i
prawdopodobnie
wiosną 1940 r.
wywieziony do
siedziby gestapo w
Lublinie "pod
Zegarem", później
–>
Zamek Lubelski? –
(być
może - był
czasowo tam więziony
od 9.III.1940 i przebywał
w szpitalu
więziennym od
27.IX.1940 do
18.X.1940 z
rozpoznaniem
gruźlicy płuc,
stamtąd
“przeniesiony do
celi”? – nie mamy
pewności, czy te
informacje [wypisy
akt] dotyczą
Stanisława, czy jego
brata Władysława,
gdyż zaobserwowano w
kilku przypadkach
niezgodności dat,
które świadczą o
myleniu tych dwóch
osób).
Odnaleziony na
liście transportowej
(4) do
więzienia w
Wiśniczu Nowym
zobacz
(7), (bez
daty - lista była
przygotowana później
niż wymieniona w
niej data
zarządzenia „Abteilung
Justiz” z biura
Gubernatora GG w
Krakowie z
9.8.1940); wypis z
jakiegoś dokumentu
(4) podaje
29.8.1940, jako date
jego przeniesienia
do Wiśnicza, ale nie
wiemy, czy tam
dotarł? Dalszy ślad
po nim zaginął.
Kopia niemieckiego
dokumentu
więziennego z
Lublina
(4) pod datą
30 marca 1942
wymienia jego imię i
nazwisko i podaje
datę jego śmierci,
jako 7. I. 41, z
powodu gruźlicy
płuc, ale
prawdopodobnie jest
to ponowna pomyłka w
identyfikacji i
informacje te
dotyczą jego brata
Władysława
(powyżej).
Przez kilka
ostatnich lat, z
powodu małej ilości
dostępnych
informacji i
istnienia wielu
pomyłek w odpisach
dokumentów z czasu
wojny, istniały
wątpliwości, co do
istnienia obu
powyżej wymienionych
osób. Na początku
2014 r. natrafiono
(w sferze
publicznej) na
informacje dotyczące
Stanisława, które
potwierdzają
istnienie jego osoby
– przekazano je do
archiwum rodzinnego.
Nadal nie znane są
jego dalsze losy i
dokładna data i
miejsce śmierci.
- ur. 24.III.1914
r., Domaszewnica, zam. Bystrzyca,- uczestnik Kampanii Wrześniowej 1939
(powrócił do domu z wojska z bronia, zadenuncjowany(?), nieznana data i
okoliczności aresztowania i osadzenia na Zamku, przesłany do szpitala
więziennego
–wypisany – 26.XI.1940, zmarł
(lub został rozstrzelany?)- 26.XII.1940; oficjalna diagnoza - gruźlica płuc,
nieżyt
oskrzeli. zobacz (4)
Pochowany na cmentarzu przy ul. Unickiej w Lublinie -
zobacz
Gałąź Zamojska
- ur. 9.I.1902, Wysokie, (wg. zapisu w Księdze Metrykalnej, w
dokumentach
obozowych jest podana data ur. - 22.II.1902), zam. Wysokie;
- członek „Organizacji Podziemnej”, aresztowany – listopad 1941 (wkrótce
po
wysiedleniu), Zamek -
kwiecień 1942,
Auschwitz – kwiecień 1942(?),
[lista
transportowa z data 12.V.1942], zginął - 20.XII.1942.
zobacz (4)
- ur. 27.XII.1916, Sitaniec, zam. Sitaniec
Niemcy
Kanada
- żołnierz Kampanii Wrześniowej, wrócił do Sitańca (zamieszkał z
rodzicami), członek ZWZ-AK, aresztowany 12.VII.1942 , więziony w
Rotundzie Zamojskiej, na Zamku Lubelskim i na Majdanku, wywieziony do
Niemiec, - obozy w Gross Rosen i Leitmeritz, wyzwolony - 8.V.1945,
wyjechał do Kanady. Posiadłość w Sitancu (zobacz - domy)
spalona przez
Niemców za karę za "nielegalna działalność", rodzina
wysiedlona - 1942, , powrócili po wojnie do Sitanca, dom odbudowany.
zobacz (8),
(4)
|
(1) Zamek w Lublinie -
http://pl.wikipedia.org/wiki/Zamek_w_Lublinie
Początki zamku związane są z
powstaniem w XII w. kasztelanii lubelskiej. W pierwszej połowie XIII w.
w obrębie górnej jego części wybudowano murowaną wieżę
obronno-rezydencjonalną.
>>>
(…)
II wojna światowa i okupacja (1939-1944)
to okres funkcjonowania więzienia
hitlerowskiego, przez które przeszło 40 tys. osób, głównie członków
ruchu oporu. Duża część więzionych zginęła w egzekucjach i obozach
śmierci.
22
lipca 1944
roku, przed opuszczeniem
Lublina,
hitlerowcy dokonali masowego mordu 300 więźniów zamku.
Po
wyzwoleniu spod okupacji hitlerowskiej, w sierpniu
1944 roku,
zorganizowano na zamku polityczne więzienie karno-śledcze, podległe
władzom sowieckim, a następnie
Urzędowi Bezpieczeństwa Publicznego. W latach
1944-1954
więziono tu około 35 tys. Polaków, przeciwstawiających się
komunistycznemu zniewoleniu. Spośród 515 wydanych wyroków śmierci życie
straciło 333 osoby. (...)
(2) Ruch oporu – Polskie Państwo Podziemne
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Polski_ruch_oporu_w_czasie_II_wojny_%C5%9Bwiatowej&oldid=14277124
http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Polskie_Pa%C5%84stwo_Podziemne&oldid=15797520
W
nocy z 26 na
27 września
1939 roku powstała w oblężonej Warszawie
Służba Zwycięstwu Polski – konspiracyjna organizacja wojskowa,
mająca prowadzić walkę przeciw okupantom. W listopadzie 1939 roku
została ona przekształcona w
Związek Walki Zbrojnej (ZWZ), podlegający rządowi emigracyjnemu. 14
lutego 1942 roku generał
Władysław Sikorski przekształcił ZWZ w
Armię Krajową (AK). Jej Komendantem Głównym został generał
Stefan Rowecki, wybitny teoretyk walk miejskich. Utworzenie AK miało
służyć scaleniu wszystkich grup wojskowych w jedną organizację, podległą
rządowi londyńskiemu. (...)
Polska, choć znajdowała się pod okupacją, posiadała legalny i uznawany
na Zachodzie rząd emigracyjny. Istniały
Polskie Siły Zbrojne na Zachodzie, oraz podziemna
Armia Krajowa. W Warszawie przebywał (oczywiście w ukryciu)
Delegat Rządu na Kraj w randze wicepremiera. (...)
(3) strona „Dom Pod Zegarem”
-
https://www.wajszczuk.pl/polski/drzewo/tekst/pod_zegarem.htm
oraz
http://kultura.wp.pl/title,Wiezniowie-Zamku-Lubelskiego-deportowani-do-KL-Auschwitz-,wid,9579203,wiadomosc.html?ticaid=15489
Więźniowie Zamku Lubelskiego
deportowani do KL Auschwitz - 27 stycznia 2008 r. odbędą się
zorganizowane przez Państwowe Muzeum Auschwitz-Birkenau uroczystości 63.
rocznicy wyzwolenia obozu Auschwitz.
W Muzeum Martyrologii "Pod Zegarem" w Lublinie czynna jest wystawa
poświęcona więźniom politycznym Zamku Lubelskiego deportowanym do KL
Auschwitz.
(...)Wystawę można będzie oglądać
do końca września 2008 r.
http://zamek-lublin.pl/index.php?r=1&l=pl&id=4729&PHPSESSID=0d7c1eedfc079415dbff76d0b71230f4
Polityka okupacyjna III Rzeszy
wobec podbitej Polski spotkała się z ogromnym oporem narodu polskiego,
co spowodowało masowe aresztowania działaczy ruchu oporu oraz wszystkich
uważanych za niebezpiecznych: inteligencji, działaczy politycznych i
społecznych, duchowieństwa oraz Żydów. W kilka miesięcy po agresji
Niemiec hitlerowskich na Polskę istniejące więzienia, w tym więzienie na
Zamku Lubelskim, nie były w stanie pomieścić wszystkich aresztowanych.
Stąd już w grudniu 1939 r. powstał projekt utworzenia w Oświęcimiu obozu
koncentracyjnego. Ważnym argumentem przemawiającym za wybraniem tego
miejsca było dogodne położenie, umożliwiające połączenia kolejowe ze
Śląskiem, Generalną Gubernią, oraz istniejące już budynki koszarowe.
Pierwszy transport 64 więźniów Zamku Lubelskiego wysłano do KL Auschwitz
14 października 1940, a ostatni 12 maja 1944
r.
Wszyscy przeznaczeni do obozu przechodzili ciężkie przesłuchania w
siedzibie lubelskiego gestapo "Pod Zegarem". Listę transportową zawsze
zatwierdzało gestapo lubelskie.
(4) informacje z kartotek Archiwum Państwowego przy Muzeum Obozu
Koncentracyjnego na Majdanku w Lublinie - zobacz
(5) opracowanie o ks. Karolu -
http://www.drelow.siedlce.opoka.org.pl/wajszczuk
(6) opracowanie o „braciach stryjecznych”
-
https://www.wajszczuk.pl/polski/drzewo/tekst/wiezniowie_dachau.htm
(7) Wiezienie w Wiśniczu Nowym
- http://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Zak%C5%82ad_Karny_Nowy_Wi%C5%9Bnicz&oldid=14834434
W 1783 r. cesarz austriacki Józef II dekretem zlikwidował klasztor
Karmelitów Bosych, zamieniając kompleks klasztorny na sąd karny i
ciężkie więzienie, w którym kary odsiadywali przede wszystkim zwykli
kryminaliści oraz tatrzańscy zbójnicy. W latach późniejszych do
więzienia trafiali również więźniowie polityczni – uczestnicy
organizacji narodowo-wyzwoleńczych. Po opanowaniu Polski przez Niemców,
więzienie zostało wykorzystane jako obóz do czasu założenia obozu w
Auschwitz. Kościół został rozebrany, a budulec z niego wywieziony do
Krzeszowic.
II wojna światowa - W nocy z 26 na 27 lipca 1944 r. została
przeprowadzona, przez oddział dywersyjny I Batalionu 12 Pułku Piechoty
Armii Krajowej z Placówki "Łosoś" w Lipnicy Murowanej, jedna z
największych akcji na więzienie w Nowym Wiśniczu, mająca na celu jego
zdobycie i uwolnienie więźniów politycznych w przeddzień ich
odtransportowania do obozu w Auschwitz. W wyniku akcji więzienie zostało
całkowicie opanowane. Uwolniono 128 więźniów politycznych oraz zdobyto 3
karabiny maszynowe, 5 automatów MP, około 50 karabinów, 12 pistoletów,
około 200 granatów ręcznych, kilka tysięcy sztuk amunicji i inny sprzęt
wojskowy. W akcji brało udział 36 żołnierzy AK, z czego tylko 6 działało
jako grupa szturmowa wewnątrz więzienia.
http://www.polska.pl/miasta/wisnicz/dokumenty/article.htm?id=77487
(...)We wrześniu 1939 r. władze niemieckie urządziły tu Obóz Pracy (Arbeitslager
Neu-Wisnicz bei Bochnia), podlegający komendantowi SS i SD dystryktu
krakowskiego. Istniały plany przekształcenia więzienia w obóz
koncentracyjny. Do czerwca 1940 r. przebywali tu więźniowie polityczni
oraz w osobnych blokach, więźniowie karni. Od lipca 1940 r. więzienie
nosiło nazwę Deutsche Strafanstalt in Neu-Wisnicz, od 1941 r. Deutsches
Zuchthaus.
(8) – informacje zebrane od członków rodziny w Polsce i w USA
see:
https://www.wajszczuk.pl/polski/drzewo/tekst/wysiedleni.htm
https://www.wajszczuk.pl/polski/mapy/domy_sitaniec_wysokie.htm
https://www.wajszczuk.pl/polski/mapy/domy_sulow.htm
Przygotowali: Waldemar J Wajszczuk & Paweł Stefaniuk
2023
e-mail:
drzewo.rodziny.wajszczuk@gmail.com
|
19-03-2023
08-02-2008
){kind=link}